నకిలీ ORS పానీయాలపై కొరడా: ఎనిమిదేళ్ల పోరాటంలో గెలిచిన హైదరాబాద్ డాక్టర్ శివరంజని

డాక్టర్ శివరంజని సంతోష్ పోరాటం

హైదరాబాద్‌కు చెందిన శిశువైద్యురాలు డాక్టర్ శివరంజని సంతోష్, దాదాపు 2017– 2017–2018 మధ్య తన పోరాటాన్ని ప్రారంభించారు. డయేరియాతో బాధపడుతున్న పిల్లలు, ఫార్మసీల నుంచి కొన్న నకిలీ 'ORS' డ్రింక్స్ తాగడం వల్ల మరింత డీహైడ్రేషన్‌కు గురై ఆస్పత్రికి రావడాన్ని ఆమె గమనించారు. సరైన ORS ప్యాకెట్‌కు బదులు ఈ మోసపూరిత ఉత్పత్తిని కొని పిల్లలు ప్రమాదంలో పడకుండా చూడాలని ఆమె దీన్ని వ్యతిరేకించారు.

ఆమె Instagramలో తల్లిదండ్రులకు సరైన WHO-ORS, నకిలీ అధిక-చక్కెర పానీయాల మధ్య తేడాను వివరించడం ప్రారంభించారు. అలాగే, ఆమె ప్రభుత్వ సంస్థలైన CDSCO, ఆరోగ్య మంత్రిత్వ శాఖ, FSSAI లకు ఫిర్యాదు చేశారు.

2022లో FSSAI మొదట తప్పుదోవ పట్టించే లేబులింగ్‌ను నిషేధించినప్పటికీ, కొద్దికాలంలోనే 'ఇది WHO సిఫార్సు చేసిన ఫార్ములా కాదు' అనే చిన్న డిస్‌క్లైమర్‌తో కంపెనీలు 'ORS' పదాన్ని ఉపయోగించుకోవడానికి మళ్లీ అనుమతి ఇచ్చింది. ఈ చిన్న డిస్‌క్లైమర్‌ నిరక్షరాస్యులైన తల్లిదండ్రులకు ఉపయోగపడదని డాక్టర్ శివరంజని దీనిని తీవ్రంగా విమర్శించారు.

కొత్త నకిలీ ORS బ్రాండ్లు మార్కెట్‌లోకి రావడంతో, డాక్టర్ శివరంజని 2024 సెప్టెంబర్‌లో తెలంగాణ హైకోర్టులో ప్రజా ప్రయోజన వ్యాజ్యం (PIL) వేశారు. వేలాది మంది తల్లిదండ్రులు, డాక్టర్లు ఆమెకు మద్దతు ఇచ్చారు.

2025 అక్టోబర్ 14న, FSSAI ఒక ముఖ్యమైన ఆదేశం ఇచ్చింది: WHO ఫార్ములాకు సరిపోని ఏ ఆహార లేదా పానీయంపై కూడా 'ORS' అనే పదాన్ని తక్షణమే ఉపయోగించకూడదు. ఈ విజయం వల్ల 'ORS' అనే పేరు ఇకపై WHO ఆమోదించిన ప్రాణాలను కాపాడే వైద్య ఫార్ములాకు మాత్రమే చెందుతుంది.

నకిలీ ORS ఉత్పత్తుల ప్రమాదం

ఫార్మసీలలో అమ్ముడవుతున్న ORSL, Rebalance with ORS వంటి నకిలీ వాణిజ్య పానీయాలు ORS లాగే కనిపించినా, అవి ఆరోగ్య మార్గదర్శకాలకు విరుద్ధంగా ఉన్నాయి. ఈ పానీయాల్లో సరైన ORS కంటే ఎనిమిది నుంచి పది రెట్లు ఎక్కువ చక్కెర ఉండేది. కొన్ని ఉత్పత్తుల్లో లీటరుకు 120 గ్రాములకు పైగా చక్కెర ఉండేది. ఈ అధిక చక్కెర కారణంగా, ఈ ద్రావణాల గాఢత (ఆస్మోలారిటీ) చాలా ఎక్కువగా ఉండేది. ఇది రీహైడ్రేట్ చేసే బదులు, విరోచనాలను మరింత పెంచి, డీహైడ్రేషన్‌ను తీవ్రతరం చేస్తుంది.

భారతదేశంలో ఐదేళ్ల లోపు పిల్లల మరణాలకు డయేరియా ఒక ప్రధాన కారణమనే విషయం తెలిసిందే. నకిలీ ORS వాడకం ఈ మరణాల ప్రమాదం పెరిగింది. అలాగే, మధుమేహం ఉన్నవారు ఈ చక్కెర పానీయాలు తాగితే రక్తంలో చక్కెర స్థాయిలు పెరిగి ప్రమాదకరమైన ఆరోగ్య సమస్యలకు దారితీస్తాయి.

WHO ఆమోదించిన సరైన ORS అంటే ఏమిటి?

WHO ఆమోదించిన ORS (ఓరల్ రీహైడ్రేషన్ సొల్యూషన్) అనేది డయేరియా చికిత్సకు తప్పనిసరిగా ఉండాల్సిన ఔషధం. ఇది గ్లూకోజ్, ఉప్పు (సోడియం క్లోరైడ్), పొటాషియం క్లోరైడ్, సోడియం సిట్రేట్ మిశ్రమంతో కూడిన పొడి.

శరీరంలో డీహైడ్రేషన్ ఉన్నప్పటికీ, సరైన మోతాదులో గ్లూకోజ్ ఉంటే, ప్రేగులు నీటిని, లవణాలను (ఎలక్ట్రోలైట్లను) గ్రహించగలవు. గ్లూకోజ్, ఉప్పు (సోడియం)ను శరీరం గ్రహించేలా చేస్తుంది, తద్వారా నీరు కూడా చిన్న ప్రేగుల ద్వారా లోపలికి చేరుతుంది. ఇది డయేరియా సమయంలో కోల్పోయిన ముఖ్యమైన లవణాలను తిరిగి అందిస్తుంది.

WHO/UNICEF ఇప్పుడు తక్కువ-ఆస్మోలారిటీ ORS (245 mOsm/L) ను సిఫార్సు చేస్తున్నాయి. ఈ ఫార్ములాలో లీటరు నీటికి కేవలం 13.5 గ్రాముల గ్లూకోజ్ మాత్రమే ఉంటుంది.

ORS తయారుచేసే విధానం: 4-గ్రాముల ప్యాకెట్‌ను 200 ml నీటిలో లేదా 20-గ్రాముల ప్యాకెట్‌ను ఒక లీటరు నీటిలో సరిగ్గా కలిపి ఉపయోగించాలి. నీటి పరిమాణం మారితే, ద్రావణం సరిగ్గా పనిచేయదు. తయారుచేసిన ద్రావణాన్ని 24 గంటల తర్వాత ఉపయోగించకూడదు.

ఈ విజయం: భవిష్యత్తు తరాలకు రక్షణ కవచం

ఒక వ్యక్తి నిబద్ధతతో కూడిన ఎనిమిదేళ్ల అవిశ్రాంత పోరాటం.. లక్షలాది మంది పిల్లల ఆరోగ్యానికి రక్షణ కవచంగా నిలిచింది. ఈ పోరాటం డాక్టర్ శివరంజని సంతోష్ వ్యక్తిగత విజయం మాత్రమే కాదు, మోసపూరిత ప్రకటనలకు వ్యతిరేకంగా ప్రజారోగ్యం సాధించిన చారిత్రక విజయం. ORS లాంటి ప్రాణాధార ఔషధం యొక్క పవిత్రతను కాపాడటం అనేది, ముఖ్యంగా పేద, నిరక్షరాస్యులైన తల్లిదండ్రులు ప్రమాదకరమైన నకిలీ ఉత్పత్తుల బారిన పడకుండా కాపాడటం.

FSSAI యొక్క ఈ తాజా ఆదేశం, సరియైన WHO-ORS ఫార్ములాను మాత్రమే 'ORS' అనే పేరుతో విక్రయించేలా చూస్తుంది. దీని ద్వారా, డయేరియాతో బాధపడుతున్న ప్రతి బిడ్డకు సరైన, ప్రాణాలను రక్షించే పరిష్కారం మాత్రమే అందుబాటులో ఉంటుంది. ఈ నిర్ణయం భారతదేశంలో శిశు మరణాల రేటును తగ్గించడానికి మరియు పిల్లల ఆరోగ్య భవిష్యత్తును బలోపేతం చేయడానికి బలమైన పునాది వేస్తుంది. ప్రజారోగ్యం కోసం ఈ పోరాటం ఒక ముఖ్యమైన ఉదాహరణ: సరైన సమాచారం, అవగాహన ద్వారా అపోహలను తొలగించవచ్చు, ప్రజల జీవితాలను కాపాడవచ్చు!